Ortadoğu’da mahallî para ünitesinin en çok bedel kaybettiği 4 ülkedeki durum parlak değil.
Lübnan, Mısır, Irak ve İran üzere üretimin az, ithalatın ise yüksek olduğu ülkelerde yaşayan halk, dolar kurundaki bu önemli dalgalanmalardan direkt etkileniyor. Besin, giysi üzere birçok eserin dolar kuruna nazaran fiyatlandırıldığı Lübnan’da, fiyatlarda gün içerisinde dahi artış yaşanabiliyor.
LÜBNAN’DA 1 DOLAR 20 BİN LİRADAN 55 BİN LİRAYA ÇIKTI
2019 yılından bu yana derin bir ekonomik krizin yaşandığı Lübnan’da döviz rezervlerinin erimesinin önüne geçilmesi için bankalardaki dolar mevduat hesapları donduruldu.
Ekim 2019’da başlayan hükümet aykırısı şovlar, hükümetin istifası, Beyrut’taki liman patlaması ve Kovid-19 salgını üzere olaylar Lübnan iktisadını derinden etkiledi. 1 ABD doları 2019’da 1500 Lübnan lirasından süreç görürken, arka arda yaşanan gelişmelere eş vakitli olarak liradaki paha kaybı da artmaya başladı.
Ocak 2022’de 1 ABD doları 20 bin Lübnan lirası iken şu anda karaborsa ve döviz ofislerinde 55 bin lira düzeyinde süreç görüyor. Geçen bir yıllık müddet zarfında Lübnan lirasının yaklaşık yüzde 150’lik bir kıymet kaybı yaşadığı görülüyor.
Lübnan lirasındaki kıymet kaybının önüne geçilebilmesi için Lübnan hükümeti ile Memleketler arası Para Fonu (IMF) ortasında “3 milyar dolarlık” kredi için süren görüşmelerde yalnızca bir ön mutabakat sağlandı. IMF ile Lübnan ortasındaki müzakerelerde şimdi kesin bir sonuca varılmadı.
IMF ile müzakerelerin yavaş ilerlemesinin yanı sıra ülkedeki dolar/lira kuru konusunda değerli bir kurum olan Lübnan Merkez Bankası’nın Başkanı Riyad Selame hakkında da önemli “yolsuzluk soruşturmaları” gündemde.
Selame hakkında, hem Lübnan hem de Avrupa’daki birtakım ülkeler tarafından “kara para aklamak ve zimmetine para geçirmek” suçlamasıyla dava açılmış durumda.
İRAN PARASI DÜŞÜYOR
İran İstatistik Merkezi’nin 21 Ocak’ta yayımladığı bilgilere nazaran, ülkede mal ve hizmet fiyatları 22 Aralık-20 Ocak periyodunda geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 51,3 arttı.
Bu oran yiyecek fiyatlarında yüzde 70,1 olurken, en çok fiyatı yükselen eserler ortasında yüzde 250 artışla birinci sırada sıvı yağ yer aldı. Ülkede son 12 aylık enflasyon oranı ise yüzde 46,3 olarak belirlendi.
Yerel para ünitesi 2022’nin 21 Kasım-21 Aralık devrinde yüzde 10 paha kaybederek 1 ABD doları 41 bin tümene yükseldi. Şu anda ise 1 ABD doları 45 bin 250 riyal düzeyinde süreç görüyor.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin vazifeye geldiği 19 Haziran 2021’den bu yana tümen dolar karşısında yüzde 75 bedel kaybetti.
IRAK MERKEZ BANKASI BAŞKANI GÖREVDEN ALINDI
Irak dinarı da ABD doları karşısında süratle paha kaybeden para üniteleri ortasında.
Merkez Bankası 1 ABD dolarını 1470 dinar olarak belirlese de piyasada 1 ABD doları 1650 dinarı buluyor. Irak’ta dolar/dinar kurunda yaşanan dalgalanma raflardaki eser fiyatlarının da artmasına neden oluyor.
Kurda yaşanan bu dalgalanma nedeniyle Irak Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani, 23 Ocak’ta, Merkez Bankası Başkanı Mustafa Galip Muhlifi vazifeden alarak yerine vekaleten Ali Muhsin Allak’ı atadı.
Merkez Bankası Başkanı’nın değiştirilmesi sonrası 1 ABD doları 1160 dinara geriledi. Hükümet açıkladığı paketler kapsamında halka ucuz fiyata tavuk, un ve yumurta satmaya başladı. Alınan bu kararın fakir aileleri hedeflediği söz ediliyor.
Merkez Bankası’ndaki vazife değişimi sonrası döviz kurunda yaşanan bu küçük düşüş sonrası kısa müddette kur yine yükselişe geçti. Irak Merkez Bankası halka satışta döviz kurunu dolar başına 1470 Irak dinarı olarak belirlerken, karaborsa ve hür piyasada 1 ABD doları 1590 ila 1620 dinardan süreç görüyor.
Hükümet açıkladığı paketlerle halka ucuz tavuk, un ve yumurta satmaya başlarken alınan bu kararlarla fakir ailelere dayanak hedefleniyor.
MISIR LİRASINDA TARİHİ DÜŞÜŞ
Mısır lirası, ABD doları karşısında 21 Mart 2022’den bu yana yaklaşık yüzde 51 civarında paha kaybederek tarihi bir düşüşe şahit oldu.
Mısır lokal para ünitesi, Kasım 2016’dan itibaren ülkede paralel bir piyasa olmamasına karşın döviz kuru bugünlerde dalgalı bir periyottan geçiyor. Tarihi bir düşüşe tanıklık eden Mısır para ünitesi lirası, ABD doları karşısında 29,91 düzeyinde süreç görüyor.
Mısır lirası, ABD doları karşısında 10 yılda yüzde 74,7 paha kaybederken, Mısır Merkez Bankası 28 Kasım 2022’de döviz düşüncesini aşmak ve yabancı yatırımcıların çekilmesini önlemek emeliyle ülkede faaliyet gösteren bankaların yöneticileriyle görüşmüştü. (AA)