Getty Images TBMM (arşiv) İktidar kanadı tarafından kısaca “Dezenformasyonla Gayret Yasası” ismiyle söz edilen, yasaya itiraz edenler tarafından “sansür yasası” ve “sosyal medya yasası” olarak anılan Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmeye devam ediyor.
Kanun teklifinin birinci iki hususu Genel Kurul’da kabul edildi. Buna nazaran, internet haber sitelerinde çalışanlar basın mensubu sayılacak ve basın kartı için İrtibat Başkanlığı’na başvurabilecek. Radyo, televizyon, kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu işçisi de basın kartı alabilecek.
Değişen ikinci hususla internet haber siteleri de müddetli yayın tarifi kapsamına alınacak.
40 unsurlu kanun değişikliği teklifi Meclis Genel Konseyi’nde görüşülmeye devam ediyor.
Kanun teklifi geçen yasama devrinde AKP ve MHP’li milletvekillerinin imzalarıyla Meclise sunulmuş, Adalet Kurulu’nda tartışmalar eşliğinde kabul edildikten sonra Genel Kurul’a sevk edilmişti.
Basın meslek örgütlerinin “sansür yasası” olarak tanımladığı düzenlemeler mahpus cezaları da öngörüyor.
Teklif, “Halk ortasında kaygı, kaygı yahut panik yaratmak gayesiyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu tertibi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli halde alenen yayan” bireylerin 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılmasını öngörüyor.
Ayrıca Ulusal İstihbarat Teşkilatı’nın faaliyetleri ve çalışanına yönelik cürüm teşkil eden içerikler katalog cürümler kapsamına alınacak.
BASIN MESLEK ÖRGÜTLERİ NEDEN KARŞI ÇIKIYOR?
Yasa teklifi Meclis Genel Şurası’nda görüşülmeye başladığında, basın meslek örgütleri temsilcileri ve gazeteciler siyah maskelerle Genel Heyete giriş yaptı ve onları CHP’li milletvekilleri “Sansür maddesine hayır”, “Basın ve söz özgürlüğü istiyoruz”, “Anayasa’ya alışılmamış yasa geri çekilsin” yazılı dövizlerle karşıladı. HDP’li ve GÜZEL Partili milletvekilleri de alkışlarla yasaya reaksiyon gösterdi.
Genel Kurulu’da görüşmeler başlamadan önce Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC), Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Türkiye Müellifler Sendikası (TYS), DİSK Basın İş, PEN Müellifler Derneği ve Türkiye Yayıncılar Birliği (TÜRYAYBİR) basın toplantısı düzenleyerek bir sefer daha itirazlarını lisana getirdi.
Kurum temsilcilerinin konuşmalarının akabinde paylaşılan ortak metinde şu tabirlere yer verildi:
“4 Ekim 2022 Salı günü TBMM’ye gelmesi beklenen Toplumsal Medya Yasa Tasarısı meslek örgütlerinin görüşü alınmadan hazırlanmıştır. TBMM’deki komite toplantılarında meslek örgütü temsilcilerine kâfi mühlet verilmemiş, teklifler de dikkate alınmamıştır.”
“Tek sesli bir toplum yaratmak, kaygı iklimini canlı tutmak, sansürü ve oto sansürü ağırlaştırmak gayesini taşımaktadır. Tutuklu gazeteci sayısını artıracaktır. Seçim öncesi gazetecilerin haber yapmasını, yurttaşın habere erişimini ve haberin hür deveranını engelleyecek olan yasa, ayrıyeten toplumsal muhalefeti de susturmayı hedeflemektedir.”
TGS ayrıyeten altı vilayette “Sansür Maddesine Hayır” talebiyle farklı vilayetlerde basın açıklaması yaparak teklifin geri çekilmesi daveti yaptı. Bu taleple gazeteciler ortak dilekçe metnini imzalayarak TBMM Başkanlığı ile AKP, MHP, CHP, HDP ve İYİ Parti küme başkanlıklarına iletti.
Ortak dilekçede, “Teklifin 29. unsuruyla Türk Ceza Kanunu’na 217/A unsuru olarak eklenmesi planlanan ‘Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ cürmü muğlaktır, sübjektif değerlendirmelere açıktır. Vakte, bireylere ve şartlara bağlı olarak her uygulamacı tarafından farklı yorumlanması olası bu düzenlemeyle, sırf gazeteciler değil tüm toplum önemli bir cezai tehdit ile karşı karşıya bırakılmakta, söz ve basın özgürlüğü yok edilmektedir” sözüne yer verildi.
TEKLİF NASIL GÜNDEME GELDİ?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen yıl yaz aylarında ülke çapında yaşanan büyük yangınların akabinde toplumsal medyadan yapılan kimi paylaşımlara reaksiyon göstererek, “dezenformasyon ve palavra haberle mücadele” için yasal düzenleme yapılacağını açıklamış ve parti buna dönük çalışma başlatmıştı.
İktidar partisinin yaklaşık 8 aydır üzerinde çalıştığı yasal düzenleme çalışmasına, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile MHP lideri Devlet Bahçeli’nin, geçen Razaman ayındaki iftar buluşmasının akabinde hız verilmişti.
İktidar partisi kaynakları, yeni yapılacak düzenlemede Avrupa Birliği ülkelerindeki uygulamaların incelendiğini ve “özgürlük-yaptırım” istikrarının de bu kriterlere nazaran düzenleneceğini söz ediyor.
TEKLİF ÖTEKİ NELER İÇERİYOR?
Yasa teklifi, “dezenformasyon” ve palavra haber yayma kabahati tarifinin Türk Ceza Kanunu’na eklenmesini öngörüyor. Yasa teklifi ile toplumda endişe ve panik yaratan yahut nefret söylemi içeren gerçeğe muhalif bilgileri toplumsal medya üzerinden yaymak, müstakil bir hata olarak düzenlenecek.
TCK’ye eklenen yeni husus ile “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” hatası tanımlanıyor. Cürmün oluşması için şu beş koşul aranacak:
- Yayılan haber gerçek değilse
- Ülkenin güvenliği ve kamu sıhhatini ilgilendiriyorsa
- Halk ortasında endişe, panik ve telaş oluşturma kastı varsa
- Kamu barışını bozmaya yönelik ise
- Aleni ise
Dezenformasyon içeren içeriklerle ilgili yaptırımlara, görevlendirilecek mahkemelerin karar vermesi öngörülüyor.
Yeni düzenleme ile toplumsal medya platformlarına Türkiye ofisi açma ve Türkiye temsilcisi bulundurma mecburiliği getirilecek. Temsilcinin gerçek kişi olması halinde bu kişinin Türkiye’de ikamet etmesi ve Türk vatandaşı olması gerekecek.
Kişilik hakkının zedelenmesi şikayeti ile içerik kaldırma için mahkeme kararı çıkarıldığında bu içerik her site ve platformdan çıkarılacak.
Tüm haber siteleri, yayınladıkları içerikleri saklamak zorunda olacak.
Yeni yasa ile künye belirtmeksizin internet haberciliği yapmak mümkün olmayacak. Bir gazete için geçerli kurallar, haber üreten internet siteleri için de geçerli olacak.
Ayrıca, reşit olmayanların internet ortamında korunması gerekçesiyle de birtakım kısıtlamalar uygulanacak.